Sängö

Fichier:Sängö.jpg

Yângâ tî Sängö

Sängö ayeke yângâ tî ködörö tî Bêfrîka mobimba ngâ ôko tî ânguruyângâ tî ködörö sô asâla na kua na Bêafrîka. Âwabêafrîka kûtu osïö kûê atene nî, ngâ âwandê kûtu ôko atene nî. Ânzorôko tî lo ayeke otâ : Sô âwabêafrîka ayeke tene sï agbe ködörö ndê ndê ayeke zîa yângâ tî ködörö tî âla da, sô âwandê ayeke tene nî, ngâ na sô âwasêndâyângâ ayeke vûla nî na gbelê tî kötä da tî sêndâyângâ tî da sêndâgî tî Bangî sô ayeke na ndembë sô ôko ndokua sô ayeke bâa ndo na ndö tî mäïngö tî Sängö ngâ sô ayeke fa sêndâkodë tî lo.

Âkusâla na âfângbi tî lêndo sô alîngbi tî fa Sängö alîngbi na sêndâyâgâ pepe. Kandâa, âla yê gï tî mû mambôko na âwaboso tî lêndo nî ngâ na âgene tî lo tî hînga yê kêtê na ndö tî pendere kötä yângâ tî ködörö Sängö.

Atâa sô kûê, âzo sô amû bê tî âla na âmändä sô ë yeke fa alîngbi tî sû ngâ na tî dîko Sängö na lêgë nî. Töngasô sï âzo sô abâa atene Sängö ayeke mbênî mbumbuse yângâ tî ködörö angbîan sîônî kodë sô, sï âla mû terê tî âla tî manda Sängö, ndâli tî sô dütïngö wabêfrîka ôko alîngbi mû lêgë na zo tî hînga Sängö mbîrîmbîrî pepe. Alîngbi lo manda nî sï. Âwandê sô ayê tî manda Sängö ngâ, alîngbi wara ngîâ ge.

Kusâla nî atï na ndö tî âla fadësô.

Laâ tâkâ yângâködörö na Bêafrîka, Kongöo na Sâde.

Ngbêreyê ngû tî 2005 finî kodë tî süngö sängö na mbetti sasîgî ndâli tî sô âbûku ndê ndê mîngi ayeke sïgîgî na mbênî süngö-sängö sô sêgô nî ayeke daä mbênî pëpe, wala a yeke sû nî nzönî kûê äpe. Me finî süngö sängö sô andöyê bê tî âzo kûê pëpe. Ë hûnda na âdôngbi tî Bêafrîka balë-ôko tî tara nî na yâ tî ngû tî 2006 sô asï na 2007.

Na kakauka tî 2007, Bêndokua tî Sêndâyângâ tî Dasêndâgî tî Bangî abûngbi âzo 40 tî bâa lêgë tî tënë tî finî süngö sängö sô. Na pöpö tî âzo balë-usïö sô, âlembë tî âdôngbi balë-ôko ayeke daä.

• Yindä tî Fängö-mbëtï na âkötä zo
• Bêndokua tî Sêndâyângâ tî Bangî
• Likôlo-kötä tî âWafängö-mbëtï
• Bösö tî âWapafûe na âWasû tî Bêafrîka
• Dasînga tî Ndeke Lûka
• Dasînga-datalâtu tî Bêafrîka
• Bösö tî Bêafrîka tëtî Gbïänngö-mbëtïnzapä na Fängö-mbëtï na âkötä zo
• Sosietëe tî Mbëtïnzapä
• Danzapä tî âBazêngele tî Gîtangola
• Halësöngö tî âWaiislâmo tî Bêafrîka

Âmbênî âzo mîngi ngâ agä na ïrï tî âla wanî. Na ngbonga gümbâyä na ndâmbo asï na ngbonga ûse tî pekô tî bêkombïte, âwabûngbi nî abîngbi lö na ndö tî tënë tî süngö sängö sô, sï na ndâ nî, mîngi tî âla ahûnda tîtene ë bata gï kodë tî süngö-sängö tî letäa sô ndïä tî 1984 afa. Ngangû yê nî kûê ayeke tîtene a fa nî na âzo kûê, atâ na âmôlengê na dambëtï, atâa na âkötä zo na lêgë tî fängö-mbëtï na âla. Yê kûê na mändängö nî. Mändängö süngö-sängö tî letäa nî sô alîngbi tî kara zo pêpe, töngana zo azîa bê tî lo daä tî manda nî bîanî.

Sängö Labitäni

Lafabëe tî Sängö yeke na balë ûse na ûse labitäni

Mbëlä	Gerê mbeti	Pronunciation
1	A, a	/âa/
2	B, b	/bêe/
3	D, d	/dêe/
4	E, e	/êe/
5	F, f	/fâa/
6	G, g	/gâa/
7	H, h	/hâsi/
8	I, i	/îi/
9	K, k	/kâa/
10	L, l	/êle/
11	M, m	/êmo/
12	N, n	/êni/
13	O, o	/ôo/
14	P, p	/pêe/
15	R, r	/êre/
16	S, s	/êsi/
17	T, t	/têe/
18	U, u	/ûu/
19	V, v	/vêe/
20	W, w	/wêe/
21	Y, y	/yêe/
22	Z, z	/zêe/

Sêgô

Sängö yeke na otâ sêgô

Sêgô	Täpandë
Sêgô tî gbenî	da - fa - na - papa - bata - taba - kate - tiri - gozo - makara - kutukutu - gwe lo - mo - to - vo - gogoro
Fö sêgô	lörö - pärä - törö - särä - lëlë - tänä - körö - sümä - kä - gä - mbï - mbëtï...
Kêtê sêgô	kâ - lâ - yângâ - bîrî - kêtê - lâsô - bâlâwâ - gbô - kûkû - sîrîrî - mbârâtâ - mbîrîmbîrî...

Sängö Sêndâsû

• ABD.

• Akobêla awü töngana nye?.

• Âla gä ë manda tî dîko mbëtï!.

• Âlisoro na âwâlï.

• Alphabet chart.

• Ayê sô asï na mbï ândö.

• Bata kôbe nzönî.

• Bîbili

• Dâlê sô asâra tënë na kötä gô.

• Doli, mbo na kundâ: Mbëtï tî âmôlengê.

• Gä ë sâra ngîâ.

• Gä, ë fono na yâ tî bêafrîka.

• Kongba ague na kötä ködörö.

• Kpälë tî âsambâ (Le chemin de la polygamie).

• Längö tî vundü (Jeur de malheur).

• Lêgë tî füngö bongö.

• Lêgë tî kâi sasa na yângâ da.

• Lêgë tî kpëngö kobêla tî bilarzîi.

• Lêgë tî kpëngö kobêla tî palü.

• Matânga tî âgerêmbëtï.

• Mbai tî yayâ: bûku tî wafängö-yê (L'histoire de Yayâ, livre pour les facilitateurs).

• Mbai tî yayâ: bûku tî wamändängö-yê.

• Ngo na düngö.

• Ngö sô atûku.

• Ngusü asôbenda na li tî doli (Tique l'emporte sur l'éléphant dans la course.

• Sarango savoon.

• Sênî: âkabêla na âkodë tî käïngö nî sï zo alîngbi dutï na sênî.

• Sênî: Akobêla na âkodë tî käïngö nî sï zo alîngbi dutï na sênî.

• SIDA.

• Tambûla tî mänamê na bêtâzo.

• Tângo tî ngonzo, vundü, kamënë na ngîâ.

• Töngana âmôlengê tî nzapä asambêla.

Sêndiäyângâ

Yeke

Pronouns	Affermative	Negative	Interrogative
Mbï	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?
Mo	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?
Lo/A	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?
Ë	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?
Âla/Ï	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?
Âla	yeke	yeke... pëpëe	yekeê ?

Yeke na

Pronouns	Affermative	Negative	Interrogative
Mbï	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?
Mo	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?
Lo/A	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?
Ë	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?
Âla/Ï	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?
Âla	yeke na...	yeke na... pëpëe	yeke na... ?

Pekôdünîa

• Charles Taber, 1964. French Loanwords in Sango: A Statistical Analysis. (MA thesis, Hartford Seminary Foundation.)
• William Samarin, 1967. Lessons in Sango.
• Marcel Diki-Kidiri, 1977. Le sango s'écrit aussi...
• Marcel Diki-Kidiri, 1978. Grammaire sango, phonologie et syntaxe
• Luc Buquiaux, Jean-Marie Kobozo et Marcel Diki-Kidiri, 1978 Dictionnaire sango-français...
• Charles Henry Morrill, 1997. Language, Culture and Sociology in the Central African Republic, The Emergence and Development of Sango
• Pierre Saulnier, 1994. Lexique orthographique sango
• SIL (Centrafrique), 1995. Kêtê Bakarî tî Sängö : Farânzi, Anglëe na Yângâ tî Zâmani. Petit Dictionaire Sango, Mini Sango Dictionary, Kleines Sango Wörterbuch
• Christina Thornell, 1997. The Sango Language and Its Lexicon (Sêndâ-yângâ tî Sängö)
• Marcel Diki-Kidiri, 1998. Dictionnaire orthographique du sängö
• Georges-Antoine Chaduteau, Sango langue nationale de Centrafrique

Lêndo tî Sängö

• Yângâ tî Sangho tî Bêafrîka
• Dütïngö tî Ködörösêse tî Bêafrîka
• FINÎ SAHNGO
• A-Témoin ti Jéhovah
• Kua Ti Kodoro
• [1]
• DÊPÄTÎ_PÖPÖKÖDÖRÖ_TÎ_NDIÄ_TÏ_BATA_NENGÖ_TERÊ_TÏ_ZO_TAKAPA
• DÊPÄTÎ_PÖPÖKÖDÖRÖ_TÎ_NDIÄ_TÏ_BATA_NENGÖ_TERÊ_TÏ_ZO_TAKAPA_(PDF)